خاطرات یک دوست ـ قسمت نهم

14 بهمن 1399 | بازدید: 1125

خاطرات یک دوست ـ قسمت نهم

نوشته شده توسط یک دوست

... دختر آخری اما خودش با پسری که هم مرام سیاسیش بود تصمیم به ازدواج گرفت. و من تائید ناگزیر پدر را شنیدم که «بهش گفتم زندگی خودته بابا جون اگه آدم خوبیه و دوستت داره من حرفی ندارم». میر عباس با این اظهار چشم به من دوخت و منتظر تائید من بود. این دختر به‌زعم پدرش «انقلابی» شده بود؛ به تظاهرات میرفت، کوه نورد بود. دوستان پسر داشت و از همه مهم تر خودش انتخاب همسر کرده بود....

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پسرعمه هوشنگ

والدین من یک سه ضلعی پدر و مادر و عمه خانوم بودند. نقش نفر سوم به‌شکل قریبی پررن گتر از دونفر اول بود. او همیشه تصمیم‌گیر اصلی درباره من بود. یک فرمان روایی عاطفیِ کثیرالوجه بر زندگی من داشت. به‌هرحال، شانس من از جهت دست‌یابی به‌برخی خصوصیاتْ مرهون همین والدین سه‌گانه است. گاهی برای من فرصت این بوده است که بتوانم بعضی از این خصوصیات را انتخاب و بیاموزم و نتایج مثبتی هم از آن خلق کنم.

این خاطرات دربرگیرنده دهه‌ی سی (1330) به‌عنوان دوران کودکیم است! هوشنگ دوسالی از من جوان‌تر بود. او در اصفهان متولد شد و قبل از گرفتن دیپلم به‌تهران آمد و زندگی مستقلی را برای خود ساخت. پدرش کفاش بود. مادرش فرزند چهارم عمه فاطمه. زنی نیک نفس، مهربان و بسیار آرام. شویش برعکس آدمی تنگ نظر، پُرحاشیه و با کم‌ترین نفوذِ انسانی در هرعرصه ای.

هوشنگ که با یایِ تصغیر«هوشنگی» نامیده می‌شد، همان آرامش و مناعت مادرش را داشت. مهربان، حمایت‌گر و بسیار بَذله‌گو بود. خوش زبانی و طنزگویی‌اشْ او را مرکز محافل و گروه‌ها می‌کرد.

در نوجوانی معاشرت های ما با هم زیاد شد. او نیز ترک تحصیل کرده بود و دنبال کار به‌تهران آمده بود. در خانه‌ی ما از او به‌گرمی استقبال نشد. مادرم مهربانی همیشگی‌اش را داشت، اما عمه خانوم سرْسنگین برخورد می‌کرد. من در همان کم‌سنی می‌توانستم درک کنم که هوشنگی چطور خار و خفیف می‌شود. از طرفی نیز ناچار و بی‌پناه بود. یک شب که عمه جون شمشیر از رو بست، منْ هوشنگی و برادرم را بردم سینمای دو فیلمه، بعدش هم ساندویچ «سنده کباب» خوردیم و تا نیمه شب و نزدیکی‌های سحر توی خیابون‌های شهر پرسه زدیم و چرتوپرت گفتیم و هِروکِر کردیم.

اما در همه این اوقاتِ خوشِ نوجوانی، من در دل غمگین بودم. چرا هوشنگی که نیاز به‌پناه دارد، مورد بی مهری است؟ چرا درِ خانه‌ی هیچ‌یک از فامیل به‌رویش باز نیست؟ چرا کسی به‌استمداد او دستی دراز نمی‌کند؟ سحرگاهِ آن شب به‌حمامی رفتیم که اسمش گشتایی بود. تنی به‌آب زدیم. مشتمالی گرفتیم و بعدش هم شکممان را به‌کله‌پاچه مهمان کردیم. جالب است که همه‌ی این ریخت وپاش ها مزد دو‌ـ‌ سه روز شاگردی مرا بیش‌تر نگرفت؛ و خاطرهای ماندگار برای همه‌ی عمرمان به‌جا گذاشت. هرسه از آن شب به‌خوشی یاد می‌کردیم. اما برعکسِ ظاهرِ هرسه نفرمان در آن شب، اندوه بی پناهی هربار مثل مرده‌ای که از تابوت بیرون بیاید، بازهم برای من زنده می‌شود.

یک روز هوشنگ آمدکه می‌خواهد به‌«دبیرستان نظام» برود؛ و رفت. شاگرد موفقی شد و برای دوره‌ی تکمیلی به‌آمریکا فرستاده شد و به‌عنوان مهندس پرواز بازگشت. ازدواج کرد و سامانی برای خودش ساخت. این وقایع همراه بود با سوگیری عملی من به‌مسائل سیاسی و زندگی نیمه چریکی. هوشنگ طی سال‌های پنجاه تا بهمن پنجاه و هفت حمایت های عاطفی‌اش را از مادرم و حمایت های مالی‌اش را از عمه جون دریغ نکرده بود. بعدها متوجه شدم که از طرف رکن دو (که سازمان اطلاعات و امنیت ارتش بود) مورد فشار و تضییق قرار گرفته بود.

این فشارها در انتخاب هوشنگی تأثیری نگذاشته بود. اما مادرم از راه دور و با ملاحظه، ارتباطش را در احوال پرسی و خط و خبر حفظ کرده بود. در ملاقاتی ها نمی‌شد از هوشنگی خبری نگیرم. مادرم همیشه رعایت می‌کرد و سربسته همه‌چیز را به‌خوبی نشان می‌داد.

هوشنگ مرد کاردان، مسئول و صاحب تخصصی شده بود. اما پرونده اش به‌خاطر ارتباط عاطفی با خانواده‌ی ما به«زرد» که معنی مشکوک می‌داد، بدل شده بود. او در جریان اعتراضات 56 نقشش را در حمایت از مردم برگزیده بود. اعتصاب همافران با رهبری کمیته ای که او نیز عضو گرداننده‌ی آن بود، اتفاق افتاد.

وقتی در اسفند 57 هوشنگ را دیدم به‌شدت متأثر شدم. چند روز بعد به‌خانه اش در یک مجموعه‌ی نظامی رفتم. او هوادار شدید خمینی شده بود. مسیری بس تأثرآوری را برای زندگیش برگزیده بود. ما کاملاً ازهم دور شده بودیم. طی دوران جنگ نقش مهمی ایفا کرد. او به‌لحاظ سیاسی جهت خمینی را انتخاب کرد و تا حد هرگونه جانفشانی هم ‌در آن پیش رفت. با پایان جنگ هوشنگ خودش را بازنشسته کرد. دیدگاهش باز دچار تحول شده بود. می‌گفت جاهل بوده و خودش را اسیر یک مشت دروغ کرده بود. به‌دلیل آشنایی نزدیکی که با مسائل مختلف داشت، تدریجاً از مناسبات قبلی فاصله گرفت و به‌ضدیت با آن برخاست. ضدیتی که ابتدا آرام و ضمنی بود، اما بعدها آشکار و جدی شد.

این تحولات طی سی سال او را به‌جایی بُرد که به‌همه چیز شک کرد. از سیاست به‌سراغ باورهای دینی رفت. و پس از آن به‌یک ملحد تندرو بدل گردید.

سال‌های آخر عمرش را به‌انزوا و تا حدی نیز به‌افسردگی گذراند. نه با فامیل حس و حالِ معاشرت داشت (که چندبار تغییر موضع داده بود)، نه با هم‌کاران و دوستان سابق نشستوبرخاست می‌کرد (که به‌طبع موقعیت آن‌ها محلی برای عقاید او نبود). کاملاً دین‌داری و خداباوری را به‌نقد می‌کشید، یک‌جوری افسوس و دلسوزی در کلام و لحنش بود. مردم را بیچاره‌ی باورهای‌شان می‌دانست.

گویا این باور را به‌قهرْ درونکشی کرده بود، و خودش بیچاره‌ی باورهایش شده بود؛ و به‌همین علت همْ زودهنگام دق کرد و مُرد.

یادداشت‌ها

خاطرات یک دوست ـ قسمت چهل‌ودوم

چند پاراگرافِ آخر از قسمت چهل و یکم

درزمان نسبتا طولانی که در این بند بودم چند بار رسولی سر بازجویی که گویا ریاست بر زندانیان و نظارت بر امور و کنش هایشان را به او سپرده بودند به بازدید از بندها آمد. همه را در راهرو به صف می کردند و او در برابر برخی می ایستاد و لوقوضی می گفت و تحدیدی می کرد. فضای آن روزها بشدت متاثر از کشتارها بود و عموما کسی با او بنرمی برخورد نمی نداشت.

ادامه مطلب...

خاطرات یک دوست ـ قسمت چهل و یکم

چند پاراگرافِ آخر از قسمت چهلم

نزدیک به چهار سال آشنایی و دوستی های مان بعنوان هم زندانی از عشرت آباد تا بندهای چهار و پنج و شش زندان شماره یک قصر، گستره متنوعی از تجارب را با هم داشتیم. بدون آنکه اختلافات مان در درک و چند و چون مبارزات را در یک کلاسور مشترک ریخته باشیم، اما همواره حسی مثبت و دوستانه را بین مان برقرار کرده بودیم.

ادامه مطلب...

خاطرات یک دوست ـ قسمت چهلم

چند پاراگرافِ آخر از قسمت سی‌ونهم

زندان شماره یک قصر سال های 53-54 را در دو مسیر موازی می توانم تصویر کنم؛ یکی تلاشی که می کوشید بهر صورتی شده یک گذشته «شکسته-بسته»از تشکیلات درون زندان را«احیا» کرده و بازسازی کند. بدون آنکه به لحاظ فکری بار تازه ای داشته باشد یا به مسائل تازه طرح شده در جنبش پاسخی روشن و کارآمد بدهد. این بیشتر بیک فرمالیسم «تشکیلاتی»می مانست تا یک جریان با درون مایه ای از اندیشه، نقد، و خلاصه درس گرفتن از ضعف و قوت های جریانات طی شده. همه ی آنهایی که به نوعی هویت طلبی تشکیلاتی مبتلا شده بودند و انقلاب را نه فرآیندی استعلایی نمی دیدند بلکه؛ مسیری تعریف شده یکبار برای همیشه می پنداشتند.

ادامه مطلب...

خاطرات یک دوست ـ قسمت سی ونهم

چند پاراگرافِ آخر از قسمت سی‌وهشتم

در جستجوگری و صحبت با افراد بندهای چهارو پنجو شش تا زمانیکه یکیدو ماه اول در راهرو بند چهار بودم و بعد به یکی از اتاقهای بند پنج منتقل شدم. در ظهرهای چند روز متوالی که فرصتی بعداز غذا داشتیم و میشد وقت صحبت کردن داشت، مسعود رجوی با من وقت گذاشت و مفصل از وقایع و تحلیل ها و اشتراک مواضع و رویدادهای منتهی به سرکوب پلیس و موضع شخصی خودش صحبت کرد. میزان علاقه اش به تفصیل این موضوع برایم جای شگفتی داشت. او در جاهایی شروع به انتقاد از خودش بعنوان «رهبری» جریان کرد. گفته های او بیشتر از هر چیزی مرا دچار شگفتی می کرد و درک و جذب مطالبش را برایم سخت می کرد. من هنوز هم نمی فهمم چطور می شود اینقدر راحت راه و روش خطا رفت و بعد نشست و به آن انتقاد کرد و باز هم همان روال را ادامه داد !

ادامه مطلب...

خاطرات یک دوست ـ قسمت سی‌وهشتم

چند پاراگرافِ آخر از قسمت سی‌وهفتم

با رسیدن به تهران مسافرین در ترمینال پیاده شدند و ما را با همان اتوبوس به داخل زندان قصر و درآنجا هم یکسره تا جلوی «ندامتگاه شماره یک» یا همان زندان شماره یک بردند. و آنجا با اندک وسایل شخصی پیاده مان کردند. و شروعی تازه با افسران زندان جدید و بازدید و لخت شدن و تندی متداول را تجربه کردیم و با حوصله از سر گذراندیم.

ادامه مطلب...

* مبارزات کارگری در ایران:

* کتاب و داستان کوتاه:

* کارگاه هنر و ادبیات کارگری

* ترجمه:

* گروندریسه

کالاها همه پول گذرا هستند. پول، کالای ماندنی است. هر چه تقسیم کار بیشتر شود، فراوردۀ بی واسطه، خاصیت میانجی بودن خود را در مبادلات بیشتر از دست می دهد. ضرورت یک وسیلۀ عام برای مبادله، وسیله ای مستقل از تولیدات خاص منفرد، بیشتر احساس میشود. وجود پول مستلزم تصور جدائی ارزش چیزها از جوهر مادی آنهاست.

* دست نوشته های اقتصادی و فلسفی

اگر محصول کار به کارگر تعلق نداشته باشد، اگر این محصول چون نیروئی بیگانه در برابر او قد علم میکند، فقط از آن جهت است که به آدم دیگری غیر از کارگر تعلق دارد. اگر فعالیت کارگر مایه عذاب و شکنجۀ اوست، پس باید برای دیگری منبع لذت و شادمانی زندگی اش باشد. نه خدا، نه طبیعت، بلکه فقط خود آدمی است که میتواند این نیروی بیگانه بر آدمی باشد.

* سرمایه (کاپیتال)

بمحض آنکه ابزار از آلتی در دست انسان مبدل به جزئی از یک دستگاه مکانیکى، مبدل به جزئی از یک ماشین شد، مکانیزم محرک نیز شکل مستقلی یافت که از قید محدودیت‌های نیروی انسانی بکلى آزاد بود. و همین که چنین شد، یک تک ماشین، که تا اینجا مورد بررسى ما بوده است، به مرتبۀ جزئى از اجزای یک سیستم تولید ماشینى سقوط کرد.